Karaciğer yağlanması, karaciğer hücrelerinde aşırı yağ birikmesi sonucu oluşan yaygın bir sağlık sorunudur. Biriken yağ karaciğer ağırlığının %10’undan fazla ise, karaciğer yağlanması teşhisi konur ve tedavi edilmelidir. Hastalık, alkole bağlı olan ve olmayan şeklinde iki ana gruba ayrılabilir. Alkol kullanımı, obezite, şeker hastalığı, yüksek kolesterol düzeyleri ve steroid gibi bazı ilaçlar karaciğer yağlanmasına neden olabilir. Yağlanma eğer karaciğer hücrelerinde hasara neden olmazsa belirti vermez. Ancak hücre hasarı, iltihap ve sonrasında siroz gelişirse halsizlik, çabuk yorulma, karın sağ üst kadranında ağrı, iştah kaybı, karında sıvı birikmesi ve ödem gibi belirtiler görülebilir. Düzenli egzersiz yapmak, kilo vermek, şeker tüketimine dikkat etmek gibi yaşam tarzı değişiklikleri tedavi için önemlidir. Kullanılan ilaçlar hastalığı tam olarak tedavi edemese de karaciğeri uzun süre koruyabilir.
Karaciğer yağlanması nedir?
Nedeni ne olursa olsun karaciğerde yağlanmanın saptandığı bütün klinik tablolar hepatosteatoz olarak isimlendirilir. Karaciğer vücuttan zararlı maddelerin atılması, yağların sindiriminde kullanılan safranın üretilmesi, glukoz ve bazı vitaminlerin depolanması, protein ve yağlardan glukoz üretilmesi gibi birçok hayati görevi olan önemli bir organdır. Karaciğerin yağlanması ve bu yağlanmanın iltihaba yol açması sonucu bu görevlerde aksama olabilir. Karaciğer yağlanması erkeklerde kadınlara göre daha fazla görülmektedir.
Karaciğer yağlanması tipleri
Alkole bağlı karaciğer yağlanması
Alkol kullanımının fazla olması nedeniyle oluşan karaciğer yağlanması tipidir. Alkol ilişkili karaciğer hastalığının erken evresidir. İlerlemesi durumunda alkolik hepatit ve siroz hastalıkları gelişir. Kadınlar için günde 20 cc’den fazla erkekler için günde 30 cc’den fazla etanol kullanımı ile oluşma riski artar.
Siroz nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri
Alkole bağlı olmayan (non-alkolik) karaciğer yağlanması (NASH)
Alkol kullanımı dışındaki nedenlere bağlı olarak oluşan karaciğer yağlanması tipidir. Sadece yağlanma olabileceği gibi iltihap gelişip karaciğer hücrelerinde hasar ve sonrasında siroz hastalığı oluşumu görülebilir. Tüm yaş gruplarında görülebilir. Alkole bağlı olan tipe göre daha sıktır. Obez kişilerde daha sık görülür.
Karaciğer yağlanması neden olur?
Obezite: Obezite sonucu karaciğerde yağ depolanmasını destekleyebilecek düşük oranda inflamasyon oluşabilir. Obez yetişkinlerin % 30–90’ında ve çocukluklarda da artan obezite oranı nedeniyle daha sık karaciğer yağlanması görülmektedir. Vücut kitle oranı 30 kg/m2 ve daha yukarı olanların 2/3’ünde; vücut kitle oranı 39 kg/m2 ’den fazla olanların %90’dan fazlasında hepatosteatoz olduğu saptanmıştır.
Karaciğer vücudumuzun en büyük ve önemli organıdır
Karın-bel bölgesinin aşırı yağlı olması: Normal kilolu insanlarda da eğer bel çevresinde fazla yağlanma varsa karaciğer yağlanması görülebilir.
İnsülin direnci: Yapılan araştırmalarda insülin direncinin ve yüksek insülin düzeyinin, tip 2 diyabet ve metabolik sendromu hastalarında karaciğer yağ depolamasını arttırdığı gözlemlenmiştir. Ayrıca:
Alkol
Tip 2 diyabet
Kan kolesterol ve trigliserid düzeylerinin yüksek olması
Hipertansiyon
Hızlı kilo kaybı
Steroidler, tamoksifen, amiodaron, tetrasiklin gibi bazı ilaçların kullanılması
Karaciğere zararlı bazı maddelere maruz kalınması (karbontetraklorür gibi)
İleri yaş da karaciğer yağlanmasına neden olan faktörler arasında sayılabilir.
Karaciğer nedir, ne işe yarar? Nasıl çalışır?
Karaciğer yağlanması belirtileri
Halsizlik
Çabuk yorulma
Karın sağ üst kadranında ağrı
Karın sağ üst kadranında dolgunluk hissi
İştah kaybı ve kilo kaybı
Bulantı ve kusma
Sarılık
Ödem
Karında sıvı birikmesine bağlı şişlik (asit)
Çoğu kişide karaciğer yağlanması başlangıç aşamalarında belirti oluşturmaz. Bu nedenle tanı koymak zordur. Yukarıdaki belirtiler, karaciğer yağlanmasına bağlı karaciğer iltihabı oluştuğu zaman görülebilir.
Karaciğer yağlanması teşhisi
Anamnez: Alkol kullanımı, şeker hastalığı, hipertansiyon gibi durumlar, kullanılan ilaçlar doktorunuz tarafından sorgulanır.
Fizik muayene: Karaciğer boyutu, sarılık, karın şişliği, ödem gibi belirtilerin tespiti için fiziki muayene yapılır.
Kan testleri: Kanda karaciğer enzim düzeyleri, hücre sayımı, kan şekeri düzeyi, kan kolesterol düzeyleri ölçülür. Karaciğer hastalığı oluşturabilecek diğer etkenlerin değerlendirilmesine yönelik testler istenir.
Görüntüleme testi: Ultrasonografi ile karaciğer değerlendirilir.
Biyopsi: Karaciğer biyopsisi teşhiste en güvenilir yöntemdir. Ancak her zaman değil gerekli durumlarda başvurulan bir testtir.
Hepatit B nedir, nasıl bulaşır? Belirtileri ve yeni tedavi yöntemleri
Karaciğer yağlanması tedavisi
Tedavide en önemli nokta egzersiz ve beslenmenin düzenlenmesi ile kilo vermektir. Alkole bağlı karaciğer yağlanması sonucu oluşabilecek iltihaplanma ilerleme eğilimindedir. Siroz, karaciğer kanseri, karaciğer yetmezliği gibi geri dönüşü olmayan hasarlar oluşma riski vardır. Bu nedenle düzenli takiplerle gerekli aşamada ilaç tedavisine başlanmalıdır.
Karaciğer yağlanması ilaç tedavisi
Karaciğer yağlanmasını tamamen tedavi eden bir ilaç bulunmamaktadır. Kullanılan ilaçlar başka hastalıklar için kullanılan veya karaciğer koruyucu etkisi bilinen ilaçlardır. Obezite, şeker hastalığı, hipertansiyon, yüksek kolesterol düzeyleri gibi hastalıklara göre ilaç tedavisi belirlenir.
İnsülin duyarlılığını artıran ilaçlar: Pioglitazon, metformin gibi ilaçlardır. İnsülin direncini azaltıcı etkileri vardır.
Kilo azaltıcı ilaçlar: Orlistat bu amaçla kullanılan bir ilaçtır. Vücuttan yağ atılımını artırarak etki eder. Tek başına veya diğer ilaçlarla birlikte kullanılabilir.
Lipid düşürücü ilaçlar: Statin grubu ve fibrat türevi kolesterol ilaçları bu gruptadır. Antiiltihap ve antifibrinojenik etkileri nedeniyle kullanılırlar.
Hepatoprotektif (karaciğer koruyucu) ilaçlar: Ursodeoksikolik asit, vitamin E, betain, pentoksifilin, lesitin, beta karoten, Omega-3 bu etkileri nedeniyle kullanılan ilaçlardır. Ancak bu ilaçların faydaları üzerine daha çok çalışmaya ihtiyaç vardır.
Karaciğer nakli
Karaciğer yağlanmasına bağlı siroz ve karaciğer yetmezliği oluşursa karaciğer nakli gerekebilir. Karaciğer nakli kronik karaciğer yetmezliğinin tek tedavisidir. Hasta karaciğer başka bir kişiden alınan sağlıklı karaciğer ile değiştirilir.
Çocuklarda gizli Siroz tehlikesi: NASH Non-Alkolik Karaciğer Yağlanması
Karaciğer yağlanması bitkisel tedavi
Karaciğer yağlanmasını tamamen tedavi edecek bir bitkisel tedavi yoktur. Bu yöndeki araştımalar devam etmektedir. Bitkisel tedavilerin kullanım amacı daha çok yağlanmaya bağlı iltihap oluşumunu engellemeye yöneliktir. Bazı bitkisel ürünler karaciğere zararlı olabileceği için doktorunuza danışmadan herhangi bir bitkisel tedavi uygulamayın.
Kahve: Yapılan bazı çalışmalarda kahve tüketenlerde hiç kahve içmeyenlere göre karaciğer yağlanmasına bağlı daha az doku hasarı olduğu saptanmıştır. Kahvenin bu etkisinin mekanizması tam olarak bilinmemektedir. Günde 1 bardak şekersiz kahve bu amaçla tüketilebilir.
Yeşil çay: Antiiltihap etki gösteren içeriği nedeniyle alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasının neden olabileceği karaciğer iltihaplanması riskini azaltabilir.
Meryem ana dikeni bitkisi: Karaciğer ile birlikte veya tek başına kullanıldığında insülin direncini, iltihabı ve alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasına bağlı hasarı azalttığı yönünde yapılan çalışmalar vardır. Ancak bu bitkinin ekstresinin kullanılmasına bağlı uzun ve kısa dönem etkiler tam bilinmemektedir.
E vitamini: Antioksidan etkisi olması nedeniyle alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasının neden olduğu iltihabı engelleyebileceği düşünülmektedir. Badem, ay çekirdeği, kabak çekirdeği, fındık, ceviz, ıspanak, marul, tere, maydanoz, lahana gibi yiyeceklerde E vitamini içeriği fazladır.
Karaciğer yağlanması nasıl önlenir?
Düzenli egzersiz yapmalısınız.
Fazla kilo, obezite gibi problemleriniz varsa diyetisyen ve doktorunuzdan yardım alarak kilo vermelisiniz.
Alkolü azaltmalı veya tamamen bırakmalısınız.
Şeker hastalığınız ya da hipertansiyon probleminiz varsa doktorunuz tarafından önerilen tedaviye uymalısınız.
Doğru beslenmek karaciğer yağlanması tedavisinde çok önemli. Akdeniz tipi diyet uygulamalısınız. Rafine şekerlerden, işlenmiş ürünlerden, aşırı yağ tüketiminden uzak durmalısınız.
Karaciğer yağlanması ne tür sorunlara neden olur?
Karaciğer yağlanmasına bağlı gelişen iltihaplanma (non alkolik steatohepatit) vücut tarafından giderilmeye çalışılırken karaciğerde sertleşme (fibrozis) ve devamında siroz hastalığı oluşabilir. Siroza bağlı gelişebilecek sorunlar:
Karında şişlik (asit)
Yemek borusu damarlarında belirginleşme ve buna bağlı kanama
Bilinç bulanıklığı
Karaciğer kanseri
Son dönem karaciğer yetmezliği
Karaciğer yağlanması olanlar ne yemeli?
Protein: Yağsız süt ürünleri, yağsız tavuk-hindi eti, deniz ürünleri, yumurta beyazı, lif oranı yüksek olan nohut, kuru fasulye, mercimek, barbunya, bezelye gibi baklagiller tüketilmelidir.
Yağ: Zeytinyağı, soya yağı, mısır yağı tüketilmeli, tereyağı veya donmuş yağlar yenmemelidir.
Karbonhidrat kullanımı kısıtlı olmalıdır. Özellikle rafine şekerler diyet içeriğinde bulunmamalıdır.
Omega 3 oranı yüksek yiyecekler tüketilmelidir: Bu nedenle balık tüketimine önem verilmelidir. Somon balığı, sardalya, tuna balığı gibi balıklar tercih edilebilir.
Kırmızı veya beyaz et bol salata ile yenmeli yanında garnitür olarak sebze yenmelidir.